Kesri Nishaan Sahib At Sri Hazoor Sahib

[VanHelsingh]

A black khanda on a white flag would've looked so cool. Not that the Khanda existed in those days but you know what I mean.

[S4NGH]

so you're saying Kesri Lehar have it wrong, it should be Basanti Lehar....

why such emphasis on colours????

I am not questioning, please can some learned person here describe the reasons why we have various colours

Yes they have it wrong. Kesri colour is brahmanical doings. Nothing to do with Sikhi. Should be Basanti Lehar. But its just a colour for the campaign...irrelevant really could've been pink lehar. The Nishaan Sahib on the other hand colour and all has significance. I dont know why its Basanti but thats how it was and should be.

Pul chuk muaf ji

[S4NGH]

Dr Sukhpreet Singh Udhoke talks about what colour the Nishan Sahib historically was and how over time it has changed.

In the time of the 3rd Guru, Guru Amar Das Ji, the Nishan Sahib was the colour white. This was to represent peace & purity (shantee).

Then in Guru Hargobind Ji's time the Nishan Sahib was changed to a shade of yellow called Basanti.

In Guru Gobind Singh Ji's time the NIshan Sahib was of the colour navy blue.

At the time of Baba Banda Singh Bahadur and Khalsa Raj the Nishan Sahib placed in Delhi was blue.

However, the Dogray asked Maharaja Ranjit Singh to add the photo of their mata to the Nishan Sahib and change the colour to orange. He changed the colour, however, he did not add the picture of their mata.

But Akali Phoola Singh said he would keep the blue Nishan Sahib. Therfore, the Nihang Singh's have kept a navy blue Nishan Sahib as it was the colour instilled by Guru Gobind Singh.

The orange (kesri) is not our colour. In the REHAT MARYADA there are 2 acceptable colours of blue and yellow (basanti)

[Raaj.Karega.Khalsa]

http://www.flickr.com/photos/amarjeet229/5502747140/

In the image linked above Sant Giani Jarnail Singh Ji Khalsa Bhindranwale have tied a Kesri dastaar. Is it possible that they would've tied a dastar of a colour that's not in accordance to Sikhi bana?

[Unbreakable]

http://www.flickr.co...229/5502747140/

In the image linked above Sant Giani Jarnail Singh Ji Khalsa Bhindranwale have tied a Kesri dastaar. Is it possible that they would've tied a dastar of a colour that's not in accordance to Sikhi bana?

thats interesting........I wonder what others have to say here.

[S4NGH]

http://www.flickr.co...229/5502747140/

In the image linked above Sant Giani Jarnail Singh Ji Khalsa Bhindranwale have tied a Kesri dastaar. Is it possible that they would've tied a dastar of a colour that's not in accordance to Sikhi bana?

kesri isnt in accord with bana? good point tho since i did say kesri is not the "ligit" colour for Nishaan Sahibs

[Raaj.Karega.Khalsa]

kesri isnt in accord with bana? good point tho since i did say kesri is not the "ligit" colour for Nishaan Sahibs

Bhaji, I'm not entirely sure about the history behind colours of Nishan Saheb.

But my reply was in regard to the kesri colour being legitimate for Khalsa's representation and not necessarily bahmanvaad.

[Jangal Da]

I always associated blues with the nihang chauni - whether permanant or not. I did not know about the basanti vs kesri argument - that is interesting.

However Santji Shaheed Jarnail Singh Bhindranwale, in his speeches referred to Sikhs gathering around the "kesri nishan sahib." There are plenty of videos on youtube where he mentions this, so was he wrong? Personally I do not think so.

[DelhiTakht]

According to Bhai Kahn Singh Nabha, Guru Hargobind Ji (1595 – 1644 A.D.) first hoisted Kesari colored Nishan Sahib with the emblem of Khanda,.

Once the Udasis got the possession of the Golden Temple. Mahants Pritam Das and Santokh Das from Dera Brahm-Buta, fixed tall trunks of two trees and put Nishan Sahibs on them (1718). Perhaps, the color used was Bhagwa (Ocher Yellow). In 1784, one of them fell down in a storm and it was placed on one side of the bridge on the Holy lake. After Maharaja Ranjit Singh, two flags were hoisted again, one by Maharaja Sher Singh and other by Sardar Desa Singh of Majitha. Their poles were iron-pipes clad with gold covered copper sheet

At the time of Guru Gobind Singh, the color of the Nishan Sahib was blue. In his battle of Anandpur in 1703, Bhai Man Singh, son of Bhai Jita Singh, who was a regular Nishan-Sahib bearer, was leading the Sikh force with a blue flag. He fell down wounded, and the flag also came down. At this, the Great Guru removed a piece from his Dastar (Short turban), tucked its one end into his regular turban and declared that the Phrera (A short length of cloth) would fly high ever. Tying a Phrera to a Nishan Sahib started since then. The Nihang leader displays it from his turban (Dr. Dilgir, referred to above).

The Nihangs maintain Guru Gobind Singh’s tradition of the blue Nishan Sahib. There is no time period or mention in the history as to how and when the blue changed to Hindu colours.Some say Maharja Ranjit Singh has done but still history is not clear we need a reference. :strong: :pushups: :pushups:

[gurdeepsinghjohal]

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਰੰਗ ਬਸੰਤੀ ਤੋਂ ਕੇਸਰੀ ਹੋਇਆ

ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, "ਹਿੰਦੂਤਵ ਫੈਲਾਏਗੇ,ਕੇਸਰੀ ਲਹਿਰਾਏਂਗੇ।''

ਲੇਖਕ-ਡਾ.ਸੁਖਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਉਦੋਕੇ ਸੰਪਾਦਕ ਪੰਜਾਬ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ

ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਸ਼ਾਤਮਈ ਅੰਦੋਲਨ ਹੋਵੇ,ਯੁੱਧ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਹੋਏ,ਕੋਈ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਕਾਰਜ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮਾਗਮ ਹੋਏ,ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਿੱਖ ਹਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਦਸਮ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੁ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਮਾਧੋ ਦਾਸ ਯੋਗੀ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾ ਕੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਣਾ ਕੇ ਨੰਦੇੜ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਨਾਸ਼ ਲਈ ਤੋਰਿਆ ਤਾਂ ਗੁਰੁ ਜੀ ਨੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਕ ਨਗਾਰਾ,ਪੰਜ ਤੀਰ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤਾ। ਕਰਤਾ 'ਪੰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼' ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ

ਨਿਜ ਨਿਸ਼ਾਨ ਇਕ,ਇਕ ਦੀਯੋ ਨਗਾਰਾ॥

ਔਰ ਬੀਸ ਅਸਵਾਰ ਉਧਾਰਾ॥

(ਪੰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੰਨਾ 2788)

ਨੰਦੇੜ ਤੋਂ ਆ ਕੇ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੁਰੁ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੇ ਹੁਕਮਨਾਮਿਆਂ ਸਦਕਾ ਸਾਰੀ ਕੌਮ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਹੇਠਾਂ ਲਾਮਬੰਦ ਕੀਤਾ। ਸਰਹੰਦ,ਸਮਾਣੇ,ਸਢੌਰੇ ਨੂੰ ਫਤਹਿ ਕਰਕੇ ਖਾਲਸਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਲਹਿਰਾਏ।

ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਜਥੇਬੰਦ ਹੋ ਕੇ ਦੁਰਾਨੀਆਂ ਕੋਲੋਂ ਲੁੱਟਿਆਂ ਹੋਇਆ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਮਾਲ-ਅਸਬਾਬ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਔਰਤਾਂ ਪੂਰੇ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਕੀਤੀਆਂ ਜਿਸ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਕਿਧਰੇ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

ਅਠਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀਂ ਵਿੱਚ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੰਜ ਜਥਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਲਿਆ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਉਪਰ ਪੰਜ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ । ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਹੀ ਮਿਸਲਾਂ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਹਨਾਂ ਮਿਸਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕ ਦਾ ਨਾਮ 'ਨਿਸ਼ਾਨ ਵਾਲੀਆਂ' ਮਿਸਲ ਸੀ । ਇਸ ਦੇ ਸਿਰਲੱਥ ਯੋਧੇ ਹਰ ਮੁਹਿੰਮ ਜਾਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਫੜ ਕੇ ਸਭ ਤੋਂ ਅਗਲੇਰੇ ਚਲਦੇ ਸਨ ਤੇ ਜੰਗੀ ਕੁਮਕ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਗਿਆਨੀ ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ ਇਸ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੇ ਹਨ-

ਚਲਦੇ ਪਕਰਿ ਨਿਸ਼ਾਨ ਅਗਾਰੀ ,

ਜੰਗ ਪਰਤ ਜਾਂ ਜਹਿ ਠਾਂ ਭਾਰੀ

(ਪੰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੰਨਾ 789)

ਛੇਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਤੋਂ ਚਲ ਰਹੀ ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੋ ਕਿ ਨਿਰੋਲ ਭਗਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ ਉਸ ਉਪਰ 1829 (1772 ਈ ਸੰਮਤ ਨੂੰ ਭੰਗੀ ਮਿਸਲ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਝੰਡਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਸੰਤੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜੋ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਸਾਡੇ ਗੌਰਵਮਈ ਵਿਰਸੇ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਗੁਰਮਤਿ ਮਾਰਤੰਡ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਮਤ 1833 (1775ਈ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਦੋ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਝੁਲਾਏ ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਹਰ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਧਰਮ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਸਾਰਥਕ ਸੁਮੇਲ ਤੇ ਗੁਰੁ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਮੀਰੀ ਪੀਰੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਵਾਇਆ ਕਰਦੇ ਜਨ।

ਸ਼ੇਰੇ ਪੰਜਾਬ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਅਰੰਭਲੇ ਸਮੇਂ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਰੰਗ ਬਸੰਤੀ ਅਤੇ ਸੁਰਮਈ ਸੀ ਅਤੇ ਫਰਹਰੇ ਉਪਰ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ ਉਕਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ । ਜਦੋਂ ਡੋਗਰੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਤਾਕਤ ਫੜ ਗeੈ ਤਾਂ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਰੰਗ ਬਸੰਤੀ ਤੋਂ ਕੇਸਰੀ ਹੋਇਆ ਜੋ ਕਿ ਡੋਗਰਿਆ ਦੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਸਜ਼ਿਸ਼ੀ ਨੀਤੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ । ਕਿਉਂ ਕਿ ਡੋਗਰੇ ਅੰਗਰੇਜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਚੁਕੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਅਧੀਨ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖਾਲਸਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਰੰਗ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਕੇਸਰੀ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਜੋ ਕਿ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਚਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸ ਚੁਕਾ ਸੀ ਇਸ ਬਿਪਰ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਾ ਸਕਿਆ। ਸ਼ੇਰੇ ਪੰਜਾਬ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਗਲਤੀ ਦਾ ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਵਿਰੋਧ ਵੀ ਕੀਤਾ ਪਰ ਮਹਾਰਾਜੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅੜੀ ਹੀ ਪੁਗਾਈ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਇਹ ਮੁਦਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਵਿੱਚ ਤਕਰਾਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਫੁਟ ਵੀ ਉਭਰੀ ਜਿਸ ਦਾ ਕਿ ਸਿੱਧਾ ਫਾਇਦਾ ਗੋਰਿਆਂ ਅਤੇ ਡੋਗਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੋਇਆ।ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦ ਸੂਰਜ ਅਸਤ ਹੋਣ ਦੇ ਅਸਾਰ ਬਣਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ । ਕਦੀਂ ਪਾਵਨ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਛਤਰ ਛਾਇਆ ਹੇਠ ਮਹਾਰਾਜ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਮੂਹ ਮਿਸਲਾ ਇਕੱਤਰ ਕਰਕੇ ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੈਨਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਲਦਾਖ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਦਰਾ-ਏ -ਖੇਬਰ ਤਕ ਖਾਲਸਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਝੂਲਦੇ ਰਹੇ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਡੋਗਰਿਆਂ ਨੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਬਿਪਰਵਾਦੀ ਰੰਗਤ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਜਿਤਾਂ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਵੀ ਨਾਲ ਹੀ ਰੁਕ ਗਿਆ।

ਸਰਕਾਰ ਏ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਰੰਗ ਭਾਵੇਂ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੇਸਰੀ ਭਗਵਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਨੈਣਾ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਅਸਥਾਨਾਂ ਉੱਪਰ ਸੁਰਮਈ ਰੰਗ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਲਹਿਰਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਕਈ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀਆਂ ਜਥੈਬੰਦੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸੁਰਮਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਪੁਰਾਤਨ ਪਰੰਪਰਾ ਜਰੂਰ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖੀ ਹੇ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਇਸ ਰੰਗ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀ ਨਾਲ ਸਿਖਾਂ ਦੀ ਅਜਾਦ ਅਤੇ ਬਿਪਰਵਾਦ ਤੋਂ ਵਖਰੀ ਹਸਤੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਦਾ ਰੰਗ ਵੀ ਧੁੰਦਲਾ ਪੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜਾ ਵਲੋਂ ਡੋਗਰਿਆਂ ਰਾਹੀ ਚਲੀ ਚਾਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਅ ਦਾ ਸਫਲਤਾਪੂਰਕ ਦੌਰ ਵੀ ਚਲ ਪਿਆ। ਜਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਉਪਰ ਤਾਂ ਗੋਰੇ ਕਾਬਜ ਹੋ ਹੀ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਜਾਣ ਚੁਕੇ ਸਨ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉਪਰ ਉਨਾਂ ਚਿਰ ਕਾਬਜ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਹਸਤੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਵਾਦ ਦਾ ਅੰਗ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਸੋ ਇਹ ਗੋਰਿਆਂ ਵਲੋਂ ਡੋਗਰਿਆਂ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੂਖਮ ਹਮਲਾ ਸੀ ਜਿਸ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਮਝ ਨਾ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚਾ ਸਿਖ ਰਾਜ ਆਪਣੀ ਨਿਆਰੀ ਹਸਤੀ ਮਿਤਾ ਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਬਿਪਰਵਾਦ ਦਾ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਬਿਪਰਵਾਦ ਦਾ ਅੰਗ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੀ ਆਪਣੀ ਅਜਾਦੀ ਗਵਾ ਬੈਠਾ।

29 ਮਾਰਚ 1849 ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਰਾਜ ਅੰਗਰੇਜਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਲਿਆ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਬਹੁਤ ਸੀ ਪਰ ਰਾਜ ਭਾਗ ਖੁਸ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਾਂ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਪੁੱਛਣ ਵਾਲਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਸ਼ਰੇਆਮ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆ ਵਿੱਚ ਦਖ਼ਲਅੰਦਾਜੀ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ। ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਨਿਕਲਿਆਂ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਇਕ ਅੰਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਹਿੰਦੂਕਰਨ ਕੀਤਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਇਸੇ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਤਹਿਤ ਸਿੱਖ ਗੁਰਧਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਬਸੰਤੀ ਤੋਂ ਕੇਸਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੇਸਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਗੁਰਧਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਝੂਲ਼ਦਾ ਵੇਖ ਕੇ ਹੀ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਆਗੂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਤਿਬੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ "ਸੌ ਸਵਾਲ" ਵਿੱਚ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਰੰਗ 'ਕੇਸਰੀ' ਲਿਖਦੇ ਹਨ। ਇਉਂ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਗਲਤ ਰਵਾਇਤ ਪੈ ਗਈ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੀ ਸ਼ੈਤਾਨੀ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਆਪਣਾ ਕੌਮੀ ਨਿਸ਼ਾਨ 'ਕੇਸਰੀ' ਮੰਨਦੇ ਰਹੇ।

ਅੰਗਰੇਜੀ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਖਾਲਸੇ ਨੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ,ਕਦੀ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਤੇ ਕਦੀ ਗਰਧਾਮਾ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਆਰੰਭ ਕੀਤੇ ਤੇ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਸਦਕਾ ਅਜਿਹੀ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਿਸ'ਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਮਾਣ ਹੈ ।

ਅੱਜ ਵੀ ਝੁਲ ਰਿਹਾ ਤਿਰੰਗਾ ਜੋ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ ਇਸ ਦੀ ਰੰਗਤ ਵੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਛਤਰ ਛਾਇਆ ਹੇਠ ਹੋਈਆ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਮਹਾਨ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੀ ਦੇਣ ਹੈ। ਇਕ ਕਵੀ ਨੇ ਬੜਾ ਸੁੰਦਰ ਚਿਤਰਿਆ ਹੈ

ਕੌਮ ਕੇ ਹਾਥ ਲਰਜਤੇ ਥੇ,ਅਕਾਲੀ ਸ਼ਾਬਾਸ਼,

ਖੂਬ ਸ੍ਵਰਾਜ ਕੇ ਝੰਡੇ ਕੋ ਸੰਭਾਲਾ ਤੂਨੇ।

ਕੇਸਰੀ ਅਤੇ ਭਗਵੇ ਦੀ ਇਸ ਬਿਪਰਵਾਦੀ ਮਿਲਾਵਟ ਬਾਰੇ ਵੀਰ ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੁਮਾਣ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ,

ਜਿਵੇਂ ਨਾਸਤਕ ਕਾਮਰੇਡ 'ਨਕਸਲਵਾੜੀਏ ਸ਼ਹੀਦਾ' ਨੂੰ 'ਲਾਲ ਸਲਾਮ'ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ,,ਤਿਵੇਂ ਹੀ ਕਈ ਗੁਰਸਿੱਖ ਵੀ ਸਾਬਿਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਆਖਿਆ ਕਰਦੇ ,

ਅਜੀਤ ਅਤੇ ਜੁਝਾਰ ਨੂੰ ਕੇਸਰੀ ਪ੍ਰਣਾਮ।

ਸਰਹੰਦ ਦੀ ਦੀਵਾਰ ਨੂੰ ਕੇਸਰੀ ਪ੍ਰਣਾਮ ਹੈ।

"ਸੌ ਸਵਾਲ"ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਿੱਖ ਵਿਦਵਾਨ ਪ੍ਰਿ.ਸਤਿਬੀਰ ਸਿੰਘ ਲਿਖਦੇ ਹਨ,"ਨੇਜ਼ੇ ਜਾਂ ਖੰਡੇ ਹੇਠਾਂ ਕੇਸਰੀ ਰੰਗ ਦੇ ਜਾਂ ਖੱਦਰ ਦੇ ਫਰਲੇ ਦੀ ਤਿਕੌਣ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।" 'ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪੰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼'ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੇਸਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸੱਚਖੰਡ'ਤੇ ਝੁਲਦਾ ਡਿੱਠਾ ਸੀ ਤੇ ਉਥੋਂ ਪੰਥ ਲਈ ਲਿਆਂਦਾ।"

....ਭਾਈ ਨੰਦ ਲਾਲ ਜੀ ਨੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕਲਗੀਧ੍ਰਰ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ'ਤੇ 'ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤਹਿ'ਉਕਰੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ.......।

ਸ਼ਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਝੰਡੇ ਦਾ ਰੰਗ ਕੇਸਰੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਵੀ ਆਪਣਾ ਝੰਡਾ ਕੇਸਰੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਨਿਸ਼ਚੇ ਹੀ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਗੜਬੜ ਹੈ।

ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, "ਹਿੰਦੂਤਵ ਫੈਲਾਏਗੇ,ਕੇਸਰੀ ਲਹਿਰਾਏਂਗੇ।''ਕੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਕੌਮੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਵੀ ਕੇਸਰੀ ਹੈ? ਜੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਕੇਸਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਕਦੇ ਵੀ ਕੇਸਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ,ਪਰ ਸਾਰੇ ਹੀ ਸਿੱਖ ਗੁਰਧਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਕੇਸਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਹੀ ਝੂਲਦੇ ਹਨ। ਢਾਡੀ ਵੀਰ ਵੀ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ, "ਸਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਕੇਸਰੀ ਝੂਲਣ,ਪੰਥ ਪਿਆਰੇ ਦੇ।"

ਸਾਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਰੰਗ ਕੇਸਰੀ ਮੰਨਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਉਜ਼ਰ ਨਹੀਂ,ਪਰ ਸਿੱਖ ਹਿੰਦੂਆਂ ਤੋਂ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਕੌਮ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸੌਚਣਾ ਪੈਦਾ ਹੈ। ਕੌਮੀ ਝੰਡਾ ਹਰ ਕੌਮ ਦਾ ਵੀ ਵੱਖਰਾ ਕੌਮੀ ਝੰਡਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਚਲਦਾ